شایعه یکی از طبیعی‌ترین پدیده‌های اجتماعی و یکی از رایج‌ترین شیوه‌های کنش متقابل است که تاکنون کمتر شناخته شده است. شایعه یک مقوله ذهنی و روانی با ابعاد گسترده‌ است که ابعاد مختلف آن بویژه در زمان‌های بحرانی (مثل زمان جنگ)، حالتی به مراتب حادتر به خود می‌گیرد. هر چند کارکردهای اجتماعی شایعه کاملاً شناخته نیست، اما بیشتر در وضعیت‌های «ناهنجاری» در جامعه به وقوع می‌پیوندند. این بدان معنی است که شایعه، گزارش تأیید نشده‌ای از وقایع است که به تعریف و تبیین وضعیت‌های مهمی که به صورت دو پهلو ظاهر می‌شود، کمک می‌کند.

شایعه پیامی است که به طرز غیررسمی (معمولاً دهان به دهان) منتقل می‌شود و به موضوعی مربوط می‌شود که تحقیق در صحت و سقم آن مشکل است. شایعه شامل اطلاعاتی می‌شود که برای مردم اهمیت دارد. البته ممکن است بخشی از شایعه حقیقت داشته باشد، هر چند می‌توان گفت که این حکم همواره صادق نیست.

هر شایعه‌ای برای پخش و پذیرش نیازمند ارتباط با مخاطبان خود است. هر نیاز انسان می‌تواند به شایعه تحرک و پویایی خاصی ببخشد. مثلاً کارمندی که از گرانی به تنگ آمده باشد (نیاز)، بیشتر مستعد پذیرش شایعه در مورد بهبود اوضاع اقتصادی به‌خصوص افزایش حقوق و مزایاست تا کسی که این نیاز را ندارد. عواملی که می‌توانند در انتشار و پذیرش شایعه مؤثر باشند عبارتند از:

1- تنفر: تنفر می‌تواند عاملی برای پخش و پذیرش شایعه باشد. آدمی هنگامی که از کسی متنفر است، تصورات خود را به‌گونه‌‌ای زشت درباره آن ترسیم می‌کند و بدون هیچ دلیلی هر خبر منفی را درباره او می‌پذیرد. یقیناً شایعه در مورد چنین کسی جنبه‌ای انتقام‌آمیز دارد. مثلاً دانش‌آموزی که از مدیر مدرسه‌ای متنفر باشد، هم زمینه شایعه‌سازی درباره مدیر و هم پذیرش شایعه در مورد او را دارد.

2- پذیرش شایعه برای توجیه خود: هنگامی که بدترین چیزها را درباره دیگران باور می‌کنیم در واقع در حال تلاش برای توجیه خود هستیم اما اگر خود را مقصر بدانیم، آن‌وقت کمتر مستعد پذیرش شایعه خواهیم بود. پژوهشی که در آمریکا به‌عمل آمده نشان می‌دهد کسانی که به تبعیض نژادی اعتقاد دارند، سریعاً شایعه‌هایی مربوط به سپاه‌‌پوستان درست کرده و منتشر می‌کنند.

3- شکستن سکوت ملال‌آور: شایعه گاه برای پرکردن سکوتی ملال‌آور نیز به کار می‌رود. مثلاً وقتی در یک میهمانی شرکت داشته باشید که هنوز همه میهمان‌ها نیامده باشند‌، بین چند نفری که دور هم جمع شده و هیچ حرفی برای گفتن نداشته باشند، کافی است یکی سکوت را شکسته بگوید: «آیا شنیده‌اید که...»؛ به این ترتیب بازار شایعه داغ می‌شود و هر کس برای آنکه از معرکه عقب نماند چیزی به آن اضافه می‌کند و سرانجام بحثی گرم و داغ در برمی‌گیرد که حتی گذشت زمان هم احساس نمی‌شود.

4- تحریف واقعیت‏ها: شایعه در نقل دهان به دهان مرتباً تحریف می‌شود تا جایی که نقل قول دست چندم با نقل قول دست اول بسیار تفاوت پیدا می‌کند، به‌طوری که اگر این شایعه را به سازنده اولی آن بگویند، او نیز از این تحریف تعجب می‌کند!